სპარსული ხალიჩების ისტორია

სპარსული ხალიჩა -სპარსული ხელოვნებისა და კულტურის მნიშვნელოვანი ნაწილია. ხალიჩის ქსოვა სპარსული კულტურის ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული გამოვლინებაა და უძველესი სპარსეთიდან იღებს დასაბამს.

სპარსული ხალიჩები სამ ჯგუფად შეიძლება იყოფა: ფარშ - (ზომით აღემატება 1.5x2 მ), ქალიჩეჰ (1.5x2 მ-ზე ნაკლები), და მომთაბარეთა ფარდაგები - ქილიმ, უხეში ნაქსოვით.

ხალიჩის ქსოვის ხელოვნება ირანში უძველესი დროიდან არსებობდა. დღემდე შემორჩენილი უძველესი ნიმუშების ნაკვალევები ძვ. წ. 500 წლით თარიღდება და აქამენიდების პერიოდს ეკუთვნოდა.

(ფოტოს წყარო: https://harmonyrugs.ca/persian-rugs-and-decoration/)

პირველი დოკუმენტური მტკიცება სპარსული ხალიჩების არსებობის შესახებ მოიპოვება ჩინურ ტექსტებში, რომლებიც სასანიდების პერიოდს ეხება (224 – 641). ამ პერიოდის განმავლობაში ხელოვნებამ მრავალი ცვლილება განიცადა ირანის კულტურის მრავალ ერაში და კულმინაციას ირანში მონღოლთა შემოსევის პერიოდამდე მიაღწია. მონღოლთა ბატონობის პერიოდში ეს ხელოვნება ისევ იწყებს განვითარებას თემურლენგის პერიოდში.

დროთა განმავლობაში ხალიჩებში გამოყენებული მასალა შალი, აბრეშუმი და ბამბა, იშლება. შესაბამისად, არქეოლოგებს უჭირთ გათხრებისას რაიმე ხელმოსაჭიდი ნიმუშის აღმოჩენა. ადრეული პერიოდებიდან დღემდე მხოლოდ ცალკეული ფრაგმენტები და ნაფლეთებია შემორჩენილი და ამ ფრაგმენტებით შეუძლებელია სელჩუკებამდელი სპარსეთის პერიოდის (XIII ს.) ხალიჩის ქსოვის დამახასიათებელი თვისებების დადგენა.

სპარსული ხალიჩების სილამაზეს მთელს მსოფლიოში აქვს სახელი განთქმული. ირანში დღესაც აქტიურად იკერება ხალიჩები, როგორიც ხელით, ასევე ქარხნული წესით. მსოფლიო ხალიჩების ექსპორტის 30% ზუსტად ირანზე მოდის.